فقه حکومتی

Authors

abstract

گر بپذیریم که مهم‏ترین ویژگی مباحث فلسفه فقه، ناظر بودن به تمامیت فقه است، «فقه حکومتی‏» هم یکی از مباحث اصلی و جدی در حوزه فلسفه فقه خواهد بود. به تعبیر دیگر، فقه حکومتی بخشی از فقه نیست‏بلکه وصفی برای تمام مباحث فقهی می‏باشد. از این رو می‏توان آن را مساله‏ای فرافقهی دانست و در فلسفه فقه جای داد. تتبع در کتابهای فقهی و تامل در اندیشه فقیهان این واقعیت را نشان می‏دهد که دو نوع نگاه به فقه شده است، یا دو گونه انتظار از فقه وجود دارد. در یک نگاه، فقیه در صدد است تا وظایف افراد مسلمان را روشن کند و مشکلاتی را که در مسیر اجرای احکام پیش می‏آید مرتفع سازد; و به تعبیر دیگر، مکلفان را در دینداری و شریعتمداری یاری رساند. با این نگاه، طرح مساله‏ها، مثالها، تقسیم‏بندیها و...، در راستای تحقق همان آرمان قرار می‏گیرد. در کنار این نگاه، نگاه دیگری هم هست مبنی بر این که افراد بجز هویت فردیشان، که موضوع برخی از احکام است، تشکیل‏دهنده یک هویت جمعی به نام جامعه نیز می‏باشند که این هویت جمعی نیز موضوع احکامی است و فقیه می‏بایست دو نوع موضوع را بشناسد و احکام هریک را روشن سازد، آن هم نه جدا از یکدیگر; بلکه این دو هویت جدایی ناپذیرند و تفکیک این دو ،خود زمینه کشیده شدن به نگاه اول را فراهم می‏سازد. با این نگاه نیز مباحث، مسائل و مثلها به گونه‏ای دیگر خواهد بود. اگر پذیرفتیم که در گذشته فقه چنین نگاههایی وجود داشته یا بپذیریم که می‏تواند وجود پیدا کند، آن وقت مساله‏ای به نام «فقه حکومتی‏» در برابر «فقه فردی‏» معنا پیدا می‏کند. «فقه حکومتی‏» اصطلاحی برای نگاه دوم است، چنانکه می‏توان از نگاه اول به «فقه فردی‏» یاد کرد. اینک که مراد از فقه حکومتی ، به اجمال روشن شد، شایسته است تناسب و تغایر این واژه با واژگانی چون: فقه سیاسی، فقه الخلافة، فقه الحکومة، فقه پویا، فقه حاکم و فقه اجتماعی روشن شود، تا زمینه برخی لغزشها از میان برود.

Upgrade to premium to download articles

Already have an account?login

similar resources

فقه فردی و فقه حکومتی بایسته ها و کاستی ها

پرسش اصلی این مقاله پیرامون فردی بودن یا حکومتی بودن فقه شیعه است. واقعیت این است که فقه شیعه در بستر زمانی خود ماهیت فردی به خود گرفته و رویکرد فردگرایانه بر آن غالب گردیده است. این مشی فرد محوری فقه شیعه معلول عوامل تاریخی و اندیشهای است که در این پژوهش با پرداختن به آن، تلاش میکنیم به ضرورت تغییرآن بپردازیم. از آنجا که مطالعه دقیق سابقه فقه شیعه نمایانگر این واقعیت است که این فقه دارای رویکر...

full text

جایگاه زکات از دیدگاه فقه حکومتی

زکات از ارکان اسلام می‌باشد که در قرآن در کنار نماز قرار گرفته است و در طول تاریخ فقه، فقهای شیعه و اهل‌سنت به‌طورمفصل درباره آن کتاب نوشته‌اند. سیره پیامبر اکرمn و جانشینان آن حضرت زکات را یک امر حاکمیتی نشان می‌دهد که دریافت آن را با ایجاد ساختاری نظام‌مند انجام می‌دادند و آیه شریفه قرآن نیز سهمی از زکات را برای عاملان جمع‌آوری و رساندن زکات به موارد مصرف منظور کرده است؛ اما در تاریخ اسلام تح...

full text

فقه فردی و فقه حکومتی بایسته ها و کاستی ها

full text

فقه حکومتی در اندیشه ی امام خمینی (ره)

full text

واکاوی مصلحت در فقه شافعی و امامیه در احکام حکومتی

مصلحت، وصفی مترتب بر حکم شرع، تشخیص صلاح از فساد و خیر از شر است. پیشینه طولانی مصلحت نزد شافعیه و امامیه، مطالعات تطبیقی را موجه می‌نماید. شافعیه مصلحت‌اندیشی را نوعی استدلال‌کردن دانسته و با گسترش دامنه قیاس هر نوع اجتهاد مبتنی بر مصلحت را پوشش داده‌اند. ایشان از ادراکات عقلی و تطابق مسائل نوین با ادله موجود، به اجتهاد به رأی، قیاس و استصلاح روی آوردند. امامیه ادراکات یقینی عقل را حجت دان...

full text

مشروعیت رمزارزها از منظر فقه حکومتی و فردی

رمزارزها از جمله بیت کوین از ثمرات توسعه فناوری اطلاعات در نظام مالی بینالمللی و حتی داخلی در دهه اخیر می‌باشند که منافعی همچون توسعه مبادلات ارزی بینالمللی و ارزان شدن در مقابل چالش‌هایی همچون توسعه جرایمی مانند پولشویی و نقض نظم اقتصادی و مالی کشورها را با خود به همراه داشته‌اند. در تحقیق حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی است؛ از منظر فقه فردی، رمزارزها یک نوع مال بوده، معاملات آنها ربوی و غرری...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}

Journal title:

فصلنامه علمی پژوهشی نقد و نظر (فصلنامه علمی پژوهشی فلسفه و الاهیات)

جلد ۳، شماره ۱۲، صفحات ۱۴۱-۱۶۵

Keywords

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com